“Cha và con” cùng ghi danh tại Giải thưởng Nhân tài Đất Việt 2025

Giữa hàng trăm câu chuyện sáng tạo tại Giải thưởng Nhân tài Đất Việt 2025, có một câu chuyện khiến nhiều người xúc động: hai cha con cùng chung một giấc mơ công nghệ, cùng đứng tên trong nhóm tác giả sản phẩm “Hệ thống giám sát và cảnh báo sạt lở sớm”, được Hội đồng Chung khảo vinh danh giải Ba lĩnh vực Công nghệ số Triển vọng.

Đó là anh Dương Thành Trung – giảng viên Trường Đại học Mỏ – Địa chất và con trai anh, Dương Hồ Nam – sinh viên Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, những người đã biến tình thân và đam mê nghiên cứu thành một hành trình sáng tạo đầy ý nghĩa.

Khi tình thân và đam mê công nghệ cùng hòa nhịp trong hành trình sáng tạo

Với Tiến sỹ Dương Thành Trung – Phó Trưởng khoa Trắc địa, Bản đồ và Quản lý đất đai – Trường Đại học Mỏ – Địa chất,  việc cùng con trai tham gia nghiên cứu không chỉ là niềm vui, mà còn là cách anh hiện thực hóa triết lý sống: “Coi con như trò, coi trò như con”.

Trong nhóm tác giả Hệ thống giám sát và cảnh báo sạt lở sớm, ngoài hai học trò, còn có Dương Hồ Nam là con trai của anh, hiện đang là sinh viên năm thứ hai trường Đại học công nghệ, Đại học Quốc gia Hà nội. Ngoài tình thầy trò, cha con, họ coi nhau như đồng nghiệp, mỗi người đều được phân công nhiệm vụ rõ ràng. Sự phối hợp giữa Bố-Con hay Thầy-Trò dường như xuất phát từ nhu cầu trong phát triển sản phẩm hơn là về khía cạnh tình thân. Mỗi người đều có một thế mạnh, chuyên sâu về một lĩnh vực, là phần bù của nhau để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh.

Sự kết hợp giữa một người đã có kinh nghiệm trong nghiên cứu và sự va chạm thực tế với các bạn trẻ tài năng còn đầy nhiệt huyết và năng lượng với anh Trung thực sự là thú vị. Sự phối hợp và hỗ trợ nhau này không chỉ là sự tiếp nối “Cha truyền con nối” mà đúng hơn, rộng hơn là “Tre già, măng mọc”. Tiến sỹ Dương Thành Trung cho biết, cũng như tất cả người dân Việt Nam khác, mong muốn có một thế hệ trẻ đầy tài năng, khát vọng và hoài bão để tiếp nối các thế hệ Cha anh trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước để Việt Nam trở nên hùng cường, sánh vai với các cường quốc năm châu như di nguyện của chủ tịch Hồ Chí Minh.

Từ thí nghiệm đến hiện trường – từ ý tưởng đến niềm tin

Xuất phát từ thực tế trong những năm gần đây, tình trạng sạt lở đất đá xảy ra nhiều nơi ở nước ta do biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan, gây thiệt hại rất nặng nề về người và của cải cho nhân dân, đồng bào ở các địa phương. Để có thể giảm thiểu thiệt hại do sạt lở gây ra, một hệ thống quan trắc, cảnh báo sớm là cần thiết. Để xây dựng một hệ thống đạt được các tiêu chí kịp thời, tin cậy và bền bỉ, cần phải có sự nghiên cứu chuyên sâu đa ngành, từ khoa học Trái đất, Điện tử viễn thông đến Công nghệ thông tin. Do vậy hướng nghiên cứu mà nhóm theo đuổi vừa có tính khoa học và vừa có ý nghĩa thực tiễn cao. Điều này là động lực, là niềm tin để nhóm theo đuổi.

Để tạo ra được một sản phẩm hoàn chỉnh như Hệ thống giám sát và cảnh báo sạt lở sớm, vất vả là điều không thể chỉ miêu tả bằng một vài câu từ ngắn gọn. Cả nhóm của anh Trung đã làm việc bằng tất cả sự say mê cống hiến, sự nhiệt thành của mình. Anh kể có những hôm cả nhóm đang hăng say làm việc hoặc đang nghỉ trưa ở văn phòng thì bỗng nhiên có tiếng còi báo động khẩn cấp hú lên, làm mọi người giật mình và lo lắng trong khoảnh khắc. Lúc hỏi nhau thì mới biết một thành viên trong nhóm nghiên cứu đang thử nghiệm cho các chỉ số trong hệ thống cảnh báo vượt ngưỡng và phát còi báo động. Về sau thì mọi người cũng quen dần với những tiếng hú còi cảnh báo đó và coi đó như một phần không tách rời trong cuộc sống thường ngày.

Hay những lần đi lắp đặt hệ thống ở những nơi đã có dấu hiệu hoặc có nguy cơ sạt lở cao. Những khu vực này hầu hết có địa hình hiểm trở, đi lại rất khó khăn và cũng tiềm ẩn rủi ro. Để có thể vượt qua những khó khăn đó, nhóm của anh Trung đã có sự liên hệ, đồng hành và nhận được sự hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo và người dân ở các địa phương. Với tinh thần công việc của nhóm nghiên cứu cũng là công việc chung của bà con, giúp đỡ bà con thì đây chính là động lực “kép” để có thể tiếp tục nghiên cứu và triển khai các dự án quan trắc, giám sát tình trạng sạt lở đất.

Việc phát triển thành công một sản phẩm là điều không dễ dàng, nhưng để đưa được ra thị trường và tìm chỗ đứng cho nó lại khó khăn bội phần với cha con – thầy trò anh Trung. Nhưng với kinh nghiệm nhiều năm làm việc ở lĩnh vực địa chất, anh Trung và cả nhóm đã tập trung vào phát triển sản phẩm với tiêu chuẩn chống chịu môi trường rất cao do phải vận hành trong điều kiện thời tiết ngoài trời khắc nghiệt.

So với các sản phẩm khác, Hệ thống giám sát và cảnh báo sạt lở sớm đã được nghiên cứu để tích hợp các cảm biến có tính tương quan lẫn nhau, như giữa cảm biến chuyển vị mặt đất dựa vào hệ thống định vị vệ tinh toàn cầu (GNSS) và cảm biến rung động mặt đất dựa trên bộ đo lường quán tính (IMU), hay giữa cảm biến đo lượng mưa với cảm biến đo mực nước ngầm trong đất.

Việc tích hợp các cảm biến sẽ làm tăng độ chính xác và độ tin cậy của hệ thống trong các tình huống cảnh báo. Để có thể tích hợp hệ thống, nhóm đã phải làm chủ được phần cứng hoặc công nghệ lõi của các cảm biến. Ngoài ra, yếu tố liên ngành trong việc xây dựng mô hình cảnh báo cũng là sự khác biệt so với các hệ thống cảnh báo thuần túy khác. Trong đó có sự kết nối chuyên môn sâu giữa các kiến thức về địa hình, địa chất, cơ học đất đá đến điện tử viễn thông, công nghệ thông tin và tự động hóa.

Giải thưởng hôm nay – Niềm tin được tiếp nối dài mai sau

Khoảnh khắc sản phẩm “Hệ thống giám sát và cảnh báo sạt lở sớm” được xướng tên tại Lễ trao giải Nhân tài Đất Việt 2025, cả nhóm lặng đi vài giây trước khi vỡ òa trong cảm xúc. Khi được vinh danh tại một buổi lễ trao giải trang trọng như Nhân tài Đất Việt, một trong những giải thưởng uy tín hàng đầu về khoa học – công nghệ, anh và cả nhóm rất xúc động, tự hào vì những nỗ lực của cả nhóm đã được ghi nhận và đánh giá một cách xứng đáng. Giải thưởng cũng là niềm vui, niềm tự hào của những đồng nghiệp, bạn bè và gia đình của các thành viên trong nhóm. Với họ, đó không chỉ là phần thưởng cho công sức nghiên cứu, mà còn là lời khẳng định: người Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ, sáng tạo ra những sản phẩm hữu ích, vì con người, vì đất nước.

“Việc dù khó đến mấy nhưng người Việt Nam vẫn có thể làm được”, đây được xem là “Kim chỉ nam”, là niềm tin và là động lực để nhóm của anh Trung tiếp tục phát triển, hoàn thiện và tối ưu sản phẩm, mang lại niềm tin cho các sản phẩm Việt đủ tốt, đủ tin cậy để sử dụng.

“Thầy giáo Trung, bố Trung” sẽ vẫn tiếp tục dìu dắt, đồng hành với con, với các thế hệ học trò, đồng nghiệp để nghiên cứu, phát triển, hoàn thiện và tối ưu hóa sản phẩm để tạo ra một hệ thống sản phẩm với các tiêu chí: Kịp thời- Tin cậy- Bền bỉ.

Từ câu chuyện của cha và con Dương Thành Trung – Dương Hồ Nam, ta thấy thấp thoáng hình ảnh một Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên số: nơi những người thầy không ngừng gieo hạt, nơi những người trẻ không ngừng vươn lên, và nơi những giá trị nhân văn được kết nối bằng công nghệ, bằng tình yêu nghề, bằng niềm tin rằng “người Việt làm được”.

Giải thưởng Nhân tài Đất Việt – suốt hai thập kỷ tôn vinh trí tuệ Việt – không chỉ là điểm đến của những sản phẩm công nghệ, mà là điểm hẹn của các thế hệ, nơi những ước mơ được tiếp sức, và tương lai công nghệ Việt Nam được viết tiếp từng ngày bằng niềm tin, nỗ lực và khát vọng.